Duy chỉ có kẻ bình dị hay Thánh Tăng mới thỏa mãn, trong-ngoài và Vũ Trụ cùng Nhân Sinh. Còn kỳ dư chính nó là Đời, nó là Vũ Trụ. Nó vẫn Triền Miên vô tận vậy.

Triền miên hay cứ xuôi dòng ...
Càng đi tìm mãi thêm tròng cơn mê
Vì Sao Ngọn Núi trông kề
Mãnh đời tuôn chảy tỉ tê nơi lòng ...

Nghe tiếng xao động trên cành lá. Hay mặt nước dợn lăn tăn, vạn vật khoe mình giữa buổi triền miên... Gió hiu hiu mát dịu, hư không ru mộng êm đềm, tất cả nương chìu trong lúc triền miên... Có những cơn mưa tầm tả, các loài ủ rũ vì gió lạnh. Cũng lại có loài mừng rỡ được ấm no. Nó cũng gọi là Nửa dòng xuôi ngược... Nó chen lấn đủ thứ dọc ngang xuôi ngược để mà triền miên... Lại bao tiếng khóc lẫn giọng cười, pha lẫn cái cực và sướng, vui buồn khi ẩn lúc hiện để mà triền miên xuôi chảy... Khi nó ngược vui, lúc nó xuôi buồn, nó thuyên diễn không chừng để mà triền miên, vì vậy mà có lúc:

Cá thỏa tung mình khi ngập nước
Ve lo bỏ xác lúc mưa non

Vũ Trụ xoay chiều mưa, gió, nóng, lạnh nên có bốn mùa, nhưng chỉ có tàn và mọc... Khi một mùa tàn, cái vui sướng của loài vui sướng hết, lúc một mùa khởi mọc, thì hoàn lại loài khác được ấm no êm ái. Vì có tàn và mọc xoay chuyển, từng loài sanh và diệt, diệt lại sanh của chuyển hướng bốn mùa. Các loài cũng vui vẻ, lo âu, sợ sệt, sướng khổ, buồn vui, đồng phụ họa trong buổi triền miên vô tận....

Như mùa Đông bằng chứng cho sự cuối năm, cũng mô tả sắp dứt cho một kiếp già nua yếu đuối. Sang xuân lại nẩy nở tượng trưng trẻ trung đầy sự sống. Cũng lại là buổi đầu năm. Nó xoay chuyển hết đầu đến cuối, giảm mạnh đến yếu, bao trùm quanh quẫn của triền miên.

Vũ Trụ cũng đồng một chiều với Nhân Sinh in nhau không sai khác. Vũ Trụ lấy thời gian và không gian đo lường, Nhân Sinh lấy Năm, Tháng làm kiếp. Cứ tuần hoàn xoay chuyển chẳng hơn kém đến sự kết quả của nó cũng hoàn không... Vạn vật từ nhỏ đến lớn, từ cao đến thấp, từ núi non hay hang cùng hoặc mương nước, các loài vạn vật đều một khuôn in nhau không sai khác.

So sánh non sông với cánh đồng
Các loài Kiến Bọ biết hay không
Vui đoàn đưa đón đây kia nọ
Khổ Sướng như nhau Thể vẫn đồng

Nhìn vào vũ trụ bao la rộng lớn với nhân sinh đang phô diễn. Lại ví với hư không vô tận, thì vũ trụ kia chẳng khác nào hạt mồ hôi...

Cảnh trời nắng gắt gao như thiêu đốt, chỉ làm cho muôn vật và các loài khổ sở bức rức hay chết khô trên bãi cát vàng... Đối với Trời Đất bao la như vậy, thì chỉ một vi tế trong cõi Ta Bà... Ta đứng hay ngồi, đi hay chạy đều là triền miên, chẳng chi là thực cả.

Ôi dòng Đời nhỏ quá! Chẳng khác nào một nhóm con lăn quăn đang múa men nơi vũng nước đọng... Thử đem sự triền miên của vạn vật so sánh với triền miên của vũ trụ in nhau không sai khác.

Mỗi một bước đi là ảo mộng bao trùm của triền miên... Tất cả đều nhọc nhằn, sướng khổ, vui buồn nhịp nhàng lẫn lộn, chen chút kéo dài không bao giờ ngừng nghỉ trong khuôn cảnh triền miên...

Khen ai khéo vỗ nên khuôn
Gây chi sinh cảnh để luồn triền miên…
Phân chi từng kiếp trao duyên
Nhất Nguyên chẳng chịu, chịu liền tư danh
Nọ kia đây khác tranh dành
Lối ngăn Bị Biệt, bức mành triền miên.

Tất cả đều diễn tấm tuồng HƯ-THIỆT, CÓ-KHÔNG để vạn vật triền miên xuôi chảy không bến bờ. Tất cả đều triền miên không lối thoát... Đứng vào ngàn phương vô tận vẫn là triền miên... Đi vào cảnh giới chân thật là hoài ảo... Gò bó để hướng lấy Thần Thông Bất Diệt lại Bị Diệt... Trái lại càng vùng vẫy, càng tròng thêm cái mù mịt của triền miên... Thử tìm sự công bằng chánh đáng, ngược lại không công bằng chánh đáng. Vì nó đang ở trong triền miên...

Tìm trong, lóng sạch để làm chi?
Đang lúc triền miên có nghĩa gì.
Xuôi ngược lộng hình trong ác tạo
Múa men gầm hét gẫm cuồng si.

Có những buổi bình minh, vừng Thái Dương vừa rựng sáng, cây cảnh phơi mình dưới ánh trời non. Lại có những đám mây giăng trên ngọn núi như vừa bừng tĩnh giấc thâu canh...

Lại có những đêm trăng soi vằng vặt trên mặt nước lăn tăn, muôn ngàn con Rắn vàng dồn dập đùa giỡn tuôn theo những chiếc ghe đang lướt chạy... Tất cả cảnh và vật xuôi diễn đêm và ngày có thật thế không, hay là ảo tượng, hay buổi triền miên thao diễn? Hay nó là con Thoi chạy nhảy trên khuôn cửi để dệt nửa mãnh hàng nhung. Nên mới có đêm-ngày, sáng-tối. Đến như các loài chịu thường no-đói quẩn quanh, lại thêm cái Hơn-Thua hoặc Được và Mất, thành thử chen lấn, tranh dành. Chẳng khác nào trên nước trỗi thành Cuồn-Sóng chực chờ vờn nuốt lẫn nhau tạo thành lăn tăn liếu tiếu...

Giữa lúc triền miên thuyên diễn cảnh và vật không chừng đổi nghỉ ngừng. Có khi cũng con người đo, nhưng lại bị bình tĩnh hiên ngang tựa như ngọn núi, khi sáng sủa tưng bừng như vừng Thái Dương mới mọc, lúc lại tao nhã nhu mì như trăng treo cành trúc... Sự thao diễn của Tâm Loài và Cảnh Tượng nhịp nhàng, chẳng sai khác với động cơ của khuôn cửi dệt, qua lại lẹ làng in con Thoi trên chiếc thảm hàng, không sai khác hay hơn kém.

Lại có kẻ cố tìm ra sự thật để khám phá vũ trụ triền miên. Dùng hết tâm ý suy ngẫm xem xét tỉ mỉ từng chiếc lá rơi, từng dòng suối chảy, từng muôn ngàn hạt cát cấu kết nên viên sỏi đá, từng muôn ngàn tinh chất liên kết nên tế bào, từng muôn ngàn tế bào trở thành thân xác của loài và vật. Lại trớ trêu có người hỏi kẻ ấy, Nó chết sẽ về đâu? Thời kẻ suy ngẫm cũng chỉ thở dài, khó mà giải đặng. Như vậy nó vẫn triền miên không lối thoát...

Cứ thế triền miên đến lúc cùng
Không đem ai lại mối tình chung
Ngày qua xuôi chảy, nương xuôi chảy...
Trọn kiếp hoang mang vẫn lạnh lùng.

Hỡi vạn vật xuôi chảy, tại nó hay tại thời gian không gian chừa lại một khuôn khổ để triền miên... Hay một kiên cố hẹp hòi để mà sống từng loài riêng biệt, hay từng kiếp rộng hẹp của mức qui định để mà sống, để mà triền miên nơi ảo vọng. Hay để nương Nghiệp chung đúc tình thương riêng rẽ, ôm ấp một cái sống Nghiệp Đồng. Còn ngoài ra nhai nuốt lẫn nhau, dành xé cướp đoạt thân để ăn uống cho thỏa mãn...

Vì vậy nên sinh ra nếp sống mau hay chậm từng kiếp mà tận hưởng. Như loài con người 61 năm là một kiếp, còn con Phù Dung chưa đặng 24 tiếng đồng hồ chịu một đời. Nó cứ như thế mà tan hợp, hợp tan theo từng khuôn khổ mà chịu thay đổi đổi thay không ngừng nghỉ. Và nó cũng chập chờn thương ghét, hiểu biết in nhau, nó lại tận hưởng sự khoái lạc cũng không sai khác. Nhưng nó chỉ phân tách ra từng loài để đóng thành TÌNH và NGHIỆP.

Cũng như:

Đồng Nghiệp đồng vương rất tỏ tường
Vợ chồng con cái nối tình thương
Đến khi Biệt Nghiệp sinh ra Quái
Sát hại chồng con vốn lẽ thường.

Dòng đời cứ thế mãi buông trôi
Hết kiếp nầy qua kiếp khác trồi
Vướng vít luân hồi đâu chấm dứt
Chỉ vì mỗi Nghiệp, mỗi Tình thôi

Nầy các Nhân Sinh, các loài hiểu biết, hãy coi đó là chiêm bao... Nó không thực, nó là ảo mộng mà có, nên nó không tồn tại vĩnh viễn... Xem nó là một bức tranh lầm Sống, chớ cầu cạnh nó quá, không lấy chỗ đắm đuối Vũ Trụ Nhân Sinh làm quan hệ. Chỉ cốt Chân Thiện Mỹ hoàn lại cho Ta là đủ. Gạt bỏ nó ra, sự rỗng rang hiểu biết, Tâm không phiền trách và mắc miếu là đặng. Lần lần sự CÓ và KHÔNG thuyên diễn không chi quan hệ. Sau mới tỏ CÓ-KHÔNG đều là MỘNG và THỰC vậy.

Bậc Bình Dị hay Thánh Tăng mới tỏ rõ Nửa Mảnh Triền Miên Tuyệt Mỹ Thanh Bình tuyệt đẹp vô kể.

Nó chính là:

Ngàn phương duy chỉ một màu không gian
Chẳng chia, đâu xẻ mọi đàng
Đi tìm lối thoát là ngang với dòng
Chân Không, vốn nó Sẵn Không
Đem chi cái Chấp, thêm tròng nó MÊ
Ai khen Vạn Pháp nọ tê
Ta cười Vạn Pháp, trò hề chín nơi...

TỊNH VƯƠNG
Nha Trang, ngày 26/02/1961 (12/01 Tân Sửu)